حقوق و دستمزد و نحوه محاسبه ساعات کار استاندارد، موظفی و اضافه کار

پیرو مقاله نحوه تعین حقوق و دستمزد (مقاله قبل) سعی داریم  در این مقاله به سه مفهوم ساعات کار استاندارد ، ساعات کار موظفی و اضافه کاری برای مشاغل عمومی (نه مشاغل سخت و زیان آور) بپردازیم و نحوه محاسبه هریک را تشریح کنیم.

ساعات کار استاندارد

طبق ماده ۵۱  قانون کار «ساعت کار، مدت زمانی است که کارگر، نیرو یا وقت خود را به منظور انجام کار در اختیار کارفرما قرار می‌دهد.» این قانون درباره میزان ساعت کار در شبانه‌روز، هفته و ماه محدودیت‌های به شرح زیر مشخص کرده است و همه کارفرمایان، کارگران، موسسات تولیدی صنعتی، خدماتی و کشاورزی مکلف به تبعیت از آن هستند.

• به غیر از برخی موارد، ساعت کار کارگران در شبانه‌روز نباید از ۸ ساعت تجاوز نماید.
• مجموع ساعات کار در هر هفته نباید از ۴۴ ساعت تجاوز کند.
• در کارهای سخت و زیان‌آور و زیرزمینی، ساعات کار نباید از ۶ ساعت در روز و ۳۶ ساعت در هفته تجاوز نماید.
• در برخی کارها که ساعات کار از ۸ ساعت در شبانه‌روز و ۴۴ ساعت در هفته تجاوز نماید جمع ساعات کار در ۴ هفته متوالی نباید از ۱۷۶ ساعت تجاوز کند.
• روز جمعه، روز تعطیل هفتگی کارگران با استفاده از مزد می‌باشد.

طبق ماده قانونی فوق ساعات کار را برای چهار هفته مشخص نموده است و معمولا کارگران ماهیانه نسبت به اخذ حقوق و دستمزد اقدام می نمایند بنابراین نظر های متفاوتی در خصوص ساعات استاندارد است که مبنا و نحوه محاسبه ان را بیان می کنیم

کارگر  در یک هفته با کسر یک روز جمعه می بایست 44 ساعت کار نماید یعنی در هر روز  7/33  ( 7/33 = 6 ÷ 44 )  و به عبارتی می توان گفت هر کارگر موظف است هفت ساعت و بیست دقیقه فعالیت نماید (هفت ساعت و سی و سه دقیقه اشتباه است ، هفت و سی و سه درصد خوانده می شود)

در ضمن ساعت استراحت و نهار بعنوان ساعات کاری محاسبه نمیگردد.

محاسبه ساعات کار استاندارد

نحوه محاسبه پنج روش متداول محاسه ساعات کار استاندارد به شرح زیر است

1) استفاده از ساعات کار قانون کار برای چهار هفته (176 ساعت ) به جای یک ماه

یعنی استفاده از 176 ساعت برای یک ماه

2) در این روش با احتساب 4 جمعه در ماه ، یک ماه 26 روز کاری دارد و اگر 26 روز را ضربدر 7/33 کنیم ساعت کار استاندارد حدود 191 ساعت می شود.

ساعات استاندارد       191  ~ 66/190 = 26 × 7/33

3) در این روش طبق قانون کار چهار هفته در ماه وجود دارد که ضربدر 44 ساعت می شود و دو روز دیگر ضربدر 8 ساعت می شود که جمعا 192 می باشد .

ساعات کار استاندارد       192 = (8 × 2 ) + ( 4 × 44 )

4) در این روش چهار هفته در ماه داریم و هر هفته هفت روز می باشد ، بنابر این 28 روز در ماه محاسبه شده که ضربدر 7/33 ساعت کار قانونی میگردد می شود که حاصل 205 ساعت است.

ساعت استاندارد        205 = 7/33 × 28   ————– 7 روز × 4 هفته

5) در این روش که اکثر کارفرمایان استفاده می کنند 30 روز ماه را ضربدر 7/33 می کنند تا ساعات استاندارد یک ماه محاسبه گردد .

ساعات استاندارد       220 = 30 × 7/33

با توجه به اطلاعات فوق شاید از خود بپرسید ساعات استاندارد در کجا استفاده می شود ؟ باید عرض کنم برای محاسبه اضافه کار می بایست مبنای ساعت استاندارد را داشته باشیم و اکثر کارفرمایان بخاطر اینکه مبلغ اضافه کار کمتری پرداخت کنند ساعت استاندارد 220 را انتخاب می کنند و طبق قانون حداکثر ساعت استاندارد می تواند 220 باشد و اگر روشهای دیگری انتخاب گردد که ساعت استاندارد پایین باشد (مثل 192،176،205،191 ) منعی ندارد.

در ادامه به نحوه محاسبه ساعات کار موظفی می پردازیم و بعد از ان بااستفاده یک مثال از ساعات کار استاندارد و موظفی استفاده میکنیم و نحوه محاسبه اضافه کار را محاسبه می نمائیم.

ساعات کار موظفی

بر اساس تقویم شمسی بعضی از ماههای سال  29 روز بعضی 30 و بعضی 31 روزه هست و ممکن است در یک ماه تعداد 5 جمعه قرار بگیرد و در بعضی ماهها 4 جمعه قرار بگیرد ، و یا ممکن است تعطیلی رسمی در ماه وجود داشته باشد بنابراین ساعات کاری که کارگران کار میکنند می تواند متفاوت باشد و همه ماهها ساعات کار موظفی یکسانی ندارند.  بعنوان مثال در مرداد ماه سال 1402 به شرح زیر است:

بقیه ماههای سال نیز به روش فوق محاسبه میگردد و قطعا ساعات کار موظفی در ماههای مختلف با یکدیگر برابر نیستند. و کارگر چنانچه بیش از این ساعات در محل فعالیت نماید بعنوان ساعات اضافه کاری محسوب میگردد که در بخش بعدی توضیح خواهیم داد.

اضافه کاری

در بعضی از مواقع کارفرما به پرسنل خود نیاز دارد تا بیش از ساعت کاری موظفی خود کار انجام دهند که طبق ماده 59 قانون کار برای محقق شدن این موضوع دو شرط لازم است

• موافقت شخصی کارگر نسبت به کارکردن بیش از ساعت موظفی
• پرداخت 40% اضافه بر دستمزد هر ساعت کار عادی

بنابراین با درخواست کارفرما و موافقت کارگر ساعات اضافه کاری که مازاد بر ساعات موظفی فرد می باشد در یک ماه جمع می گردد و بعنوان ساعت اضافه کار لحاظ می شود.

با جمع آوری ساعات اضافه کار نوبت به محاسبه مبلغ اضافه کار کارگر می باشد که با استفاده از فرمول زیر محاسبه می کنیم.

مبلغ اضافه کاری= ساعات اضافه کاری ×1/4 × (مبنای ساعات استاندارد ÷ حقوق مبنا ) 

در اینجا بخاطر درک بهتر میخواهم مثالی را مطرح کنم و محاسبات ما بر اساس اطلاعات مثال محاسبه گردد.

مثال : اقای مهرابی در مرداد ماه سال 1402 به مدت 212 ساعت در کارگاهی فعالیت داشته است و پایه حقوق وی بر اساس حقوق اداره کار باشد و مبنای محاسبه اضافه کاری بر مبنای 220 ساعت کار استاندارد باشد، مطلوبست محاسبه مبلغ اضافه کاری اقای مهرابی در مرداد ماه  1402 ؟

حقوق اداره کار ماهیانه =  53،082،840

مبنای محاسبه ساعات استاندارد  = 220

تعداد ساعات اضافه کار   22 = 191- 212

محاسبه  22 ساعت اضافه کار              7،431،598= 22 × 1/4 × (220 ÷ 53،082،840 ) 

با توجه به اطلاعات فوق متوجه شدیم که ساعات کار موظفی برای محاسبه تعداد ساعات کار اضافه محاسبه میگردد و ساعات کار استاندارد برای محاسبه مبلغ اضافه کار لحاظ میگردد.

چنانچه فردی پایه سنوات داشته باشد و یا حق پست و مسئولیت و یا حق جذبی و یا مزایایی به تبع شغل داشته باشد، مبلغ یک ماهه آن را محاسبه می کنیم (با توجه به اینکه مرداد ماه 31 روزه است 30 روز را محاسبه میکنیم )  و به مبلغ حقوق پایه اضافه میکنیم و سپس محاسبات را انجام می دهیم.

مبلغ اضافه کاری=ساعات اضافه کاری ×1/4 × (مبنای ساعات استاندارد ÷ (حق مسئولیت+پایه سنوات 30روزه+پایه حقوق)) 

و این تصمیم که بر مبنای ساعت استاندارد در محاسبه اضافه کاری عدد  176، 191 ،192، 205 یا 220  باشد بر عهده کارفرما می باشد و هر چه عدد کوچکتر انتخاب شود به نفع کارگر هست و می تواند مبلغ دستمزد اضافه کاری بیشتری دریافت نماید.

چنانچه سوالی در این خصوص داشتید می توانید با ما در میان بگذارید.